Pentral

Gusstaff

2009

  1. I
  2. II
  3. III
  4. IV
  5. V
  6. VI
  7. VII
  8. VIII
  9. IX
  10. X

EN

PENTRAL (lat: inside, spirit, temple) is an attempt to describe a gothic church interior by means of sounds. A temple owes its special atmosphere not only to visual elements but also to characteristic acoustics – reverb, enhancing and prolonging a slightest whisper into infinity. i spent several days in three Gdansk historic churches (Oliwa Cathedral, St. Nicolas’ church, St. Mary’s Basilica) recording chanting, organs, and also a broad spectrum of accidental noises. Source sounds were were used only as a stimulus which releases the sound of the whole inside, and as such, they were consequently retouched in the post production process. Studio work and also the atmosphere of melody and arrangements were subordinate to the idea of portraying the church as a place filled with distant mysteries, a huge music instrument.

featuring:

Stafan Wesołowski: organs, voice arrangments

 

 

 

PL

PENTRAL (łac: wnętrze, duch, świątynia) to próba dźwiękowego opisania gotyckiego wnętrza kościoła. Swoją szczególną atmosferę gotycka świątynia zawdzięcza nie tylko elementom wizualnym, ale charakterystycznej akustyce – pogłosowi wzmacniającemu i wydłużającemu prawie w nieskończoność najdrobniejszy szmer. Spędziłem kilka dni w trzech zabytkowych kościołach gdańskich ( bazylice katedralnej w Oliwie, kościele św. Mikołaja, Bazylice Mariackiej) nagrywając śpiew, organy, a także całe spektrum przypadkowych odgłosów. Dźwięki źródłowe potraktowane były jednak tylko jako bodziec wyzwalający brzmienie całego wnętrza i jako takie zostały w procesie postprodukcyjnym wyretuszowane. Zabiegi studyjne, a także klimat melodii i aranżacji podporządkowany został idei pokazania kościoła jako pełnego dawnych tajemnic, olbrzymiego muzycznego instrumentu.

 

SELECTED REVIEWS:

en REVIEWSTEXTURA MAGAZINE,Canada: „If the sensibility of Michal Jacaszek’s debut release, Treny, suggested a kinship with the mournful classical music of Henryk Górecki, then Jacaszek’s follow-up Pentral (Latin for “inside, spirit, temple”) has more in common with the music of Giya Kancheli, a Georgian composer who’s sometimes categorized as a “holy minimalist” along with Arvo Pärt and John Tavener. Why? Because the most memorable thing about Pentral is its abrupt, almost violent dynamic shift between micro-sound and volcanic episodes ,something for which Kancheli is also well known. Following the relative calm of “I,” for example, where intertwining organ smears quietly emerge, “II” explodes with a jarring eruption of fortissimo organ chords before likewise retreating into a cocoon of warm chords and tinkling bell tones. In “VI,” the pulverizing switch from subdued dungeon textures and the high-pitched angelic voice of Stefan Cejrowski to organ blasts is jarring in the extreme. The “holy” dimension is also obviously felt in the concept driving Pentral, specifically Jacaszek’s desire to aurally capture the unique, reverberant acoustics of a gothic church interior. To do so, he spent several days during the summer of 2008 in three Gdansk historic churches (Oliwa Cathedral, St Nicholas Church, St. Mary’s Basilica) where he recorded the vocals of a small number of singers, organs, and myriad other noises, the sum total of which were then subjected to retouching in the post-production process.

At thirty-six minutes, the ten-part Pentral makes its case succinctly and with admirable economy (only three of the ten pieces exceed four minutes); to his credit, Jacaszek is able to conjure powerful mini-universes of mood in less than three minutes. If the new work is less endearing than Treny, it’s due to Pentral‚s focus on mood, atmosphere, and dynamic contrasts; the earlier album’s emphasis on melody renders it the more inviting of the two whereas the new work is austere by comparison and in the quieter passages more reserved and introverted. Even so, the new album remains a nevertheless fascinating example of textural moodscaping (“V,” with its seamless, meditative web of percussive knocks, organ tones, and textural atmosphere, a case in point) and the aforementioned dynamic contrasts don’t occur in every track. In “III,” gentle organ chords intone against restless background textures while choral voices (Maja Sieminska, Lena Majewska, Aleksandra Kisiel-Zawada, Stefan Wesolowski) add wordless warmth. In “IV,” soft percussion tinkles and soft organ tones escalate in intensity alongside an almost subliminal vocal presence (Maja Sieminska), so faint it verges on ghostly. Moments of sunlight are leavened by the percussion- and piano-heavy gloom of “IX” and the dungeon-ready “VII.” Pentral, a fascinating project even if it’s the less accessible of Jacaszek’s two releases, is available in two formats, the standard CD and as a DVD featuring a surround sound mix plus a documentary, “Pentral – the sound of the interior,” by Antek Gryzbek.”

Chris Power DROWNED in SOUND.USA: „Cure fans of a certain age might remember the summer of 1989 as a fraught time of life, one dominated by leaps made in the direction of cheap stereo equipment as those lovely and very, very quiet wind chimes that open Disintegration gave way to an organ blast so loud as to streak your mascara. Imagine the opening chord of ‚Plainsong’ chopped and stretched to a minute in length, then the wind chimes, and you’ve got the basic idea of ‚II’, a stunning (literally) track from Jacaszek’s Pentral. Those expecting a similar ride to that offered by last year’s sublime and rapturously received Treny might be discomfited by its lack of lush melodies, but perseverance reveals this to be an equally rewarding experience.

Recorded in three of Gdansk’s oldest churches, Pentral is an attempt to describe a Gothic church interior in sound. It’s certainly easy enough while listening to visualise ribbed and vaulting domes, smoky depths and guttering candles – hell, maybe even a transept or a clerestory or two. Found sounds mingle with strings chopped and modulated in a Murcof-like fashion, scraps of incredibly moving (or, in the case of ‚VIII’, very eerie) choral singing, tolling bells and digital squelches embedded deep in the mix. Aside from those trouser-spoiling organ blasts, this is a journey so subtle that by the time you reach the meditative climax of ‚X’ the most scant of editions to the sound design seem epic. I’ve no idea where Jacaszek is headed next, but I’m going there too.”

Boomkat UK: ” Jacaszek follows up last’s year stunning and critically acclaimed ‚Treny’ album with another long player of incredible depth and ambition. ‚Pentral’, which is Latin for ‚Inside, Spirit, Temple’, is a conceptual project attempting to describe a gothic church interior with sound. In order to realise this, Jacaszek set about recording ‚Pentral’ in three of Gdansk’s oldest churches. Divided into ten parts, it could be said that ‚Pentral’ is an uneasy listening experience, throwing the listener violently at times with almost overwhelming dynamic contrasts; what begins as a slow and tense build seemingly created from sample based recordings suddenly explodes into an unrelenting, shimmering wall of discordance, sounding like a hundred church organs screaming out. The compositions have all the claustrophobia of the nastier end of Scott Walker’s ‚The Drift’ arrangements, yet there does seem to be some light at the end of the tunnel – even in its most distressing moments there is, within the ethereal racket, something of an uplifting optimism. While ‚Pentral’ does contain passages of melodic beauty such as those found on ‚Treny’, this is a journey that is more rooted in atonal explorations. It has more of a ‚found sound’ source material feel, which in part comes from Jacaszek’s use and capitalization on accidental noises captured whilst recording in the church environments. „Part III” for instance develops into a absolutely jaw-dropping choral arrangement, all laced in background static and percussive, treated piano recordings, never overreaching, never trying too hard to overstate. Elsewhere we find pieces which attack with an intent to terrify; „Part VI” is a schizophrenic composition, frantically and without warning cutting between sparse, low-end tension and more pummeling organ clusters – the unexpected bursts of dissonance being on a parallel with the noise blasts of Sutcliffe Jugend and early Whitehouse. But this is not a noise album by any stretch of the imagination. Ghostly operatic voices and unexpected minimal use of percussion colour the low organ tones and treated sounds, mixing unsettling feelings with equal amounts of perplexity and intrigue. It’s as much about the silence in the pieces as it is the compositions; within its minimal moments, what comes through it the vastness of the church spaces, the slow decay of the sounds entirely owing to the environments in which they were recorded. It’s dark and it’s certainly desolate at times, but in other moments the pieces purvey a sense of these buildings’ strength and stability – these historic churches have stood the test of time. Gorgeous edition housed in a 6-panel digipack. The CD contains the ‚Pentral’ album, and the DVD contains a 5.1 Dolby Surround Sound mix of ‚Pentral’, and a documentary by Antek Gryzbek.”

Paweł Janas /GAZETA WYBORCZA „Michał Jacaszek to artysta niezwykły. Nie zabiega o uznanie szerokich mas słuchaczy, a jego dzieła lokowane są gdzieś na marginesie, w kręgu muzyki niezależnej. Co najciekawsze, nie zmienia to faktu, że z każdym kolejnym krążkiem jego twórczość zyskuje coraz większe grono wielbicieli. A przypomnijmy, że ma on w swej dyskografii takie dzieła jak „Lo-Fi stories” – niby soundtrack do polskich bajek, uroczo piosenkowy, jazzujący „Sequel” nagrany z Miłką Malzahn, czy poruszająco melancholijne „Treny”. Do tego dodajmy jeszcze krążek „Kompleta” Stefana Wesołowskiego.

Najnowszy album Jacaszka „Pentral” jest swego rodzaju kontynuacją twórczych dokonań z dwóch ostatnich ubiegłorocznych dzieł. Przypomina nieśpieszny, liryczny tok owych płyt, zderzając klasyczne instrumentarium ze współczesną, elektroniczną obróbką, ale i dlatego, że jest przekonującą próbą stworzenia współczesnej muzyki religijnej. Muzyki dalekiej od wszelakiej sztampy czy pretensjonalności, nieco wymagającej, za to bardzo oryginalnej i pasjonującej.

O religijnym charakterze tej twórczości decyduje już sam fakt, że płyta była nagrywana w trójmiejskich świątyniach. O ile jednak wspomniana płyta Wesołowskiego za treść brała modlitwę brewiarzową, o tyle Jacaszek stawia na dźwięk, barwę, nastrój. Rezygnuje z jakichkolwiek tekstów, nawet tytułów utworów. Jako wskazówka ma nam wystarczyć tytuł „Pentral”, co – jak sam autor wskazuje – z łaciny tłumaczyć można jako świątynia, wnętrze i duch – każde z tych odczytań może być tu trafne.

W bazylice w Oliwie, w kościele Mariackim w Gdańsku, a także u gdańskich dominikanów autor nagrał partie organowe (zagrał je m.in. Wesołowski), wokalizy (śpiewała m.in. Maja Siemińska, znana z wcześniejszych prac Jacaszka), a wreszcie kościelne dzwonki, odgłosy otoczenia, przechodzących osób, itp. Całość poddał drobiazgowy studyjnej obróbce, stawiając właśnie na kolor i klimat, wykorzystując tylko drobne wycinki np. partii organowych (czasem bardzo dynamicznych) czy wokalnych. Często słyszymy je tylko w fazie zanikającej, gdy już ledwie wybrzmiewają w zaułkach świątynnych wnętrz, mieszając się z innymi odgłosami. Laptopowa elektronika zyskuje tu nowy wymiar.

Rzecz jest więc swego rodzaju kolażem dźwiękowym, choć starannie przemyślana struktura sprawia, że nie mamy wrażenia chaosu czy nieczytelności. Co więcej, całość nabiera wręcz cech kontemplacyjnych. Odwołując się do – swoiście tu zrozumianej – techniki nagrań terenowych, Jacaszek pozwolił przemówić wnętrzom gotyckich świątyń.

Mariusz Herma/Przekroj.pl: „Kościoły nie były puste. Zwiedzający i modlący się pozostawili dźwięki kroków, szmery, szurania, szepty. To wszystko znalazło się na nagraniach” – mówi Michał Jacaszek, który z zestawem mikrofonów odwiedził trzy zabytkowe kościoły gotyckie w Trójmieście. Stymulując ich wnętrza pojedynczymi akordami organów, dzwonkami czy ascetycznym śpiewem, gdańszczanin zamierzał odsączyć brzmienie samego budynku. Podczas późniejszej obróbki studyjnej odrzucił więc początkowe bodźce, aby zwielokrotnić pochodne im pogłosy i echa.

Być może idea przerosła nieco jej wcielenie, bo ponure, ascetyczne rezultaty eksperymentu Jacaszka nie są ani tak bezpośrednie, ani tak porywające (w kategoriach ambientowych), jak ubiegłoroczne „Treny”. Jak ulał pasują za to do wielkopostnych wyciszeń. Kto wie, może „Pentral” (łac. wnętrze, duch, świątynia) stanie się przyczynkiem do narodzin turystyki akustycznej?

Łukasz Iwasiński/ ONET.PL: „Michał Jacaszek wyrasta na jednego z najciekawszych krajowych twórców elektroakustycznych. Każdy jego kolejny projekt dowodzi, że to muzyk konsekwentnie poszerzający swe artystyczne horyzonty.

Jego pierwszy autorki krążek („Lo-Fi Stories”) wypełniały urokliwe, nieco figlarne kolaże oparte na próbkach z zarejestrownych na winylach bajek, wplecionych w abstrakcyjną, ale ciepłą tkankę dźwiękową, a rozgłos przyniosły mu pełne elegancji impresyjne, jazzujące piosenki z poetyckimi tekstami Miłki Małzahn (płyta „Sequel”). Ostatnio odnalazł się na gruncie bardziej minimalistycznej, medytacyjnej, na swój sposób odwołującej się do muzyki sakralnej estetyki. Poprzedni album, „Treny” zderzał elektronikę z oszczędną kameralistyką. Eteryczne, wysubtelnione, nierzadko przesycone przejmującą nostalgią (bądź nieznośną melancholią – w zależności od wrażliwości słuchacza) dźwięki sytuowały się w okolicach impresji Maxa Richtera, a przy tym zachwycały szacunkiem dla każdego, najdrobniejszego wybrzmienia niczym dokonania microscopic music z kręgu Taylora Deupree i jego wytworni 12K.

Na „Pentral” Jacaszek jeszcze bardziej wnikliwie studiuje istotę dźwięku. Już sam tytuł (po łacinie oznaczający wnętrze, ale i świątynię) sugeruje charakter płyty. Materiał ją wypełniający realizowany był w gdańskich gotyckich kościołach. Autor zgłębia fenomen występującego w nich pogłosu. Korzysta tu ze strategii mistrzów field recordingu, wykorzystując naturalne właściwości przestrzeni w której nagrywa, niekiedy traktując ją samą jako źródło dźwięku. Na całościowy efekt składają się zarejestrowane w zabytkowych świątyniach wokale (m.in. tenor operowy Stefan Cejrowski i znana z „Trenów” Maja Siemińska) oraz brzmienia uchwycone w otoczeniu – zarówno te niewywołane przez artystów (jak najróżniejsze szmery, odgłosy kroków, zegara, dzwonów), jak i przez nich wywołane, w końcu organowe sample. Tak zebrany materiał stał się przedmiotem gruntownej studyjnej obróbki. Jacaszek wziął na warsztat przede wszystkim próbki następujących po wybrzmieniu momentów rozchodzenia się dźwięku, jego rezonowania i zamierania akustycznej fali. Dzięki temu osiągnął niebywałą przestrzeń. Zaskakująca jest wielowymiarowość jaką w ten sposób osiąga. Jest tu tajemniczość, medytacyjny spokój, a niekiedy robi się złowieszczo, pojawia się wręcz majestatyczny dramatyzm.

Zdaje się jednak, że Jacaszek nie szuka misteryjengo uniesienia, wykorzystuje służące wywołaniu tego stanu środki, ale stają się one dla niego wyłącznie przedmiotem artystycznej wiwisekcji. Koncentruje się na czysto akustycznej stronie, a nie doświadczeniu duchowym. Przy czym absolutnie nie umniejsza to jego dzieła, będącego przykładem mistrzowskiej sublimacji i celebracji dźwięku, ale bez zbędnej estetyzacji czyniącej z niego miałki, relaksacyjny ambient. Wręcz przeciwnie – nawet w najbardziej spokojnych fragmentach obcujemy z surowym, intensywnym brzmieniowym żywiołem.”